PORADY – Byliny
To zielne rośliny wieloletnie, zimujące w gruncie i wyrastające ponownie każdego roku. Ich pędy nadziemne, po wydaniu kwiatów i nasion, zwykle zasychają, a żywe pozostają organy podziemne (korzenie, kłącza lub rozłogi). Niektóre z bylin nie tracą ulistnienia jesienią. Są to byliny zimozielone.
Wybór bylin jest olbrzymi. Każda z roślin ma swoje wymagania co do gleby, stanowiska, temperatury. Dla każdego ogrodu można dobrać byliny, które będą dobrze rosnąć, nawet jeśli jest to miejsce o ekstremalnych warunkach: bardzo suche i jałowe, silnie nasłonecznione albo silnie zacienione i podmokłe. Najbardziej tradycyjnym sposobem wykorzystania byliny jest rabata, na której sadzi się wybrane gatunki i odmiany pojedynczo lub grupami różnej wielkości. Można bylinami obsadzać większe powierzchnie ogrodu, zastępując w ten sposób trawnik.
Wymagania bylin nie są bardzo trudne do spełnienia, ale miejsce ich sadzenia musi być bardzo starannie przygotowane, wszak będą rosnąć w tym samym miejscu przez kilka, a może nawet kilkanaście lat. Najważniejsze jest usunięcie chwastów trwałych (perzu, mniszka, podagrycznika itp.), organiczne nawożenie (kompost, obornik, nawóz zielony) i głębokie przekopanie.
Czas sadzenia bylin przygotowanych w szkółce w pojemnikach rozciąga się na prawie cały sezon wegetacyjny. Najlepszym jednak okresem jest wiosna, choć także sadzenie w sierpniu, wrześniu, a nawet w październiku daje dobre wyniki. Byliny sadzone w okresie późnojesiennym powinny być jednak zabezpieczane na czas zimy przed zbytnim przemarzaniem.
Gęstość sadzenia zależy od siły wzrostu, charakterystycznej dla gatunku i odmiany. Na 1 metrze kwadratowym sadzi się:
- 4 rośliny gatunków wyrastających na wysokość 1 – 2 m,
- 8 – 10 roślin wyrastających na 0,6 – 1 m,
- 12 – 15 roślin wyrastających na 25 – 30 cm,
- 25– 40 roślin mniejszych od 25 cm.
Najważniejsze zabiegi pielęgnacyjne to odchwaszczanie, podlewanie, usuwanie przekwitniętych kwiatostanów i ścinanie zaschniętych części nadziemnych po skończonej wegetacji. Po kilku latach uprawy niektóre z bylin wymagają odmłodzenia, polegającego na ich wykopaniu, oddzieleniu części najstarszych, porażonych przez choroby i zamierających, a posadzeniu tylko młodych i zdrowych przyrostów.
Ważny jest właściwy dobór gatunków i odmian bylin dla określonych warunków i celów.
Byliny na rabaty w miejscach słonecznych, umiarkowanie wilgotnych:
- Astry (Aster dumosus. A. novae-angliae, A. novi-belgii) – kwiaty białe, niebieskie, różowe, lila, fioletowe, VIII –X; wys. 25 – 100 cm;
- Pysznogłówka (Monarda) – kwiaty białe, różowe, czerwone, purpurowe, VII-VIIl; wys. 100 – 150 cm;
- Ostróżka (Delphinium) – barwa kwiatów: biała, niebieska, lawendowa, różowa, fioletowa, Vl-VIII; wys. 120 – 180 cm;
- Dzielżan (Helenium) – barwa kwiatów: żółta, pomarańczowa, czerwona, brązowa, także dwubarwne, VIII-IX; wys. 100 – 150 cm;
- Słoneczniczek (Heliopcis) – barwa kwiatów: żółta, Vll-IX; wys. 80 – 140 cm;
- Rudbeckia (Rudbeckia cpeciosa) – barwa kwiatów żółta, VIII-X; wys. 50 – 70 cm;
- Piwonia (Paennia) – barwa kwiatów: biała, różowa, czerwona, VI; wys. 50 – 100 cm;
- Kosaciec (Iris barbata) – niezliczone barwy, VI; wys. 50 – 100 cm;
- Łubin (Lupinus) – barwa kwiatów: biała, żółta, różowa, czerwona, niebieska, także dwubarwne, Vl; wys. 100 – 150 ;
- Trzykrotka (Trudescantia) – barwa kwiatów: biała, różowa, niebieska, purpurowa, V-IX; wys. 50 – 80 crn;
- Przymiotno (Erigeron) – barwa kwiatów: biała, różowa, niebieska, fioletowa, VI-V; wys. 40 – 60 cm;
Byliny na rabaty w miejscach półcienistych, dość wilgotnych:
- Tawułka (Astilbe) – barwa kwiatów: biała, różowa, czerwona, lila, V 1-V I1I; wys. 40 – 100 cm;
- Orlik (Aquileqia) – barwa kwiatów:- biała, żółta, różowa, czerwona, niebieska, fioletowa, także dwubarwne, V-V1; wys. 50 – 70 cm
- Omieg (Duronicum orientale) – barwa kwiatów żółta, V; wys. 40 – 50 cm;
- Serduszka (Dicentra .spectatbilis) – barwa kwiatów różowo-buta, V-VI; wys. 60 – 80 cm;
Byliny do ogrodu skalnego w miejscach słonecznych i suchych:
- Krwawnik (Achillea ageratifolia) – kwiaty białe, Vl-VII; 10 – 20 cm;
- Goździk (Dianthus plumarius) – barwa kwiatów: biała, różowa, czerwona, VI-VII; wys. 20 – 30 cm;
- Wilczomlecz (Euphorbia myrsinites) – kwiaty żółtozielone, V; dekoracyjne ulistnienie; wys. 40 cm;
- Mokrzyca (Minuartia laricifolia) – kwiaty białe, VI-VII; wys. 10 – 20 cm;
- Mydlnica (Sapunaria x olivana) – kwiaty różowe, VI; wys. 5 cm;
- Skalnica (Saxifraga paniculata) – kwiaty białe, V-Vl; wys. 30 cm, ozdobne rozetki szarych liści;
- Rojnik (Sempervivum) – efektowne rozetki liściowe, zielone, czerwone, brązowe lub dwubarwne;
- Rozchodniki (Sedum) – wiele gatunków i odmian o najróżniejszych formach, kwiaty białe, różowe, żółte, liście zielone, niebieskawe, czerwone lub pstre;
- Macierzanka (Thymus) –barwa kwiatów: biała, różowa, karminowa, VI; wys. 5 – 15 cm, liście zielone, stare, żółte lub pstre
Byliny jako rośliny okrywowe, zadarniające w miejscach słonecznych:
- Ukwap (Antennaria) – kwiaty białe lub różowe, Vl; wys. 15 cm, srebrzyste ulistnienie;
- Rogownica (Cerastium biebersteinii) – kwiaty białe, Vl; wys. 20 srebrzystobiałe ulistnienie;
- Poziornkówka (Duchesnea) – kwiaty żółte, całe lato; wys.10 cm, dekoracyjne, czerwone owoce jak poziomki;
- Bodziszki (Geranium rnacrorrhizum, G.sanguineum) – barwa kwiatów: biała, różowa, fioletowa, V-VI; wys. 10 – 40 cm;
- Kocimiętka (Nepeta) – kwiaty lawendowe, VI-VIII; wys. 40 cm, szaroniebieskie ulistnienie;
- Czyściec (Stachys byzantina) – kwiaty różowe, VI-VII; wys. 30 –40 cm, białosrebrzyste wełniste liście
Byliny jako rośliny okrywowe w miejscach cienistych:
- Marzanka (Galium odoratum) – kwiaty białe, V-VI; wys. 15 – 30 cm;
- Bluszczyk (Glechoma) – kwiaty niebieskofioletowe, V-IV; wys. 10 cm, także odmiana o liściach białoobrzeżonych;
- Funkia (Hosta)- kwiaty białe i lila, VI-VII; wys. 40 – 60 cm, liście zielone, niebieskawe, żółte, biało-zielone, żółto-zielone;
- Gajowiec (Lamiastrum ‘Florentinum’) – kwiaty żółte, V; wys. 30 cm, dekoracyjne pstre liście;
- Barwinek (Vinca rninor) – barwa kwiatów: niebieska, biała, bordo. IV-V; wys. 10 – 20 cm, liście zielone lub biało obrzeżone. zimozielone;
- Pragnia (Waldsteinia ternata) – kwiaty żółte, IV; wys. I5 cm liście zimozielone;
Więcej wiadomości na temat bylin znaleźć można w książce Jacka Marcinkowskiego pod tytułem „Byliny ogrodowe” wydanej przez PWRiL.